CÁCH ĐỐI PHÓ VỚI KIẾN BA KHOANG
Hiện đang là thời điểm “vào
mùa” kiến ba khoang, chúng liên tục tấn công nhiều khu dân cư, chung cư khiến
người dân bất an. Lý do là vào mùa gặt, mưa lũ, côn trùng ngoài đồng ruộng hết
chỗ trú, theo ánh sáng bay vào nhà. Nhiều người vô tình để độc tố của chúng
chạm vào da, gây kích ứng. Vì vậy, việc nhận biết, xử trí khi bị kiến ba khoang
tấn công là rất quan trọng.
Nhận diện kiến ba khoang
Kiến ba khoang là một loại
bọ cánh cứng có tên khoa học là Paederus fuscipes (tên tiếng Anh là rove
beetles). Kiến ba khoang có thân hình thon, dài như hạt thóc, có 3 đôi chân,
bụng có đốt, thon nhọn về đuôi, bay và chạy rất nhanh; về màu sắc, có màu cam
tối hay sậm màu, vùng bụng trên và đầu màu đen, vùng trên giữa phát quang ngũ
sắc, óng ánh màu xanh, đính kèm đôi cánh cứng (elytra); có cái đầu đen, sau
bụng và elytra và một phần ngực màu đỏ và phía trước bụng trong một xen kẽ màu
đen - đỏ - đen - đỏ - đen, tương ứng với đầu - ngực - elytra - trước bụng - sau
bụng.
Tại
sao kiến ba khoang gây viêm da?
Kiến ba khoang không đốt hay
cắn nhưng do trong dịch cơ thể của chúng có chứa pederin - một loại chất độc
gây rộp, phỏng da, viêm da. Khi da người tiếp xúc vào chất tiết của chúng qua
những vật dụng nào đó hoặc vô ý đập làm cho chúng chết trên da thì chất độc
theo dịch cơ thể chúng tiết ra ngoài, dính vào da người, gây bệnh ngay tại vùng
da đó... Khi dính vào da tay, nếu không rửa sạch tay ngay thì vô tình sẽ làm
chất độc dính vào chỗ khác trên cơ thể gây viêm da lan toả.
Biểu hiện viêm da do tiếp
xúc với kiến ba khoang thì thường xuất hiện ở những vùng da hở như: cổ, mặt,
lưng, tay, chân... Kiến có thể gây viêm da từ mức độ nhẹ đến nặng, tùy theo độc
chất xâm nhập qua da. Ban đầu, người bệnh thấy hơi ngứa rát, căng da, biểu hiện
đỏ một vùng da, sau 6 - 12 giờ, đỏ cộm thành vệt, trên đó nổi những mụn nước to
nhỏ không đều 1 - 5mm, 1 - 3 ngày sau thành phỏng nước, phỏng mủ. Lúc này thấy
cảm giác đau, rát càng tăng. Có thể kèm theo sốt, khó chịu, nổi hạch, đau vùng
cổ, nách, bẹn tương ứng với tổn thương. Nếu tay bị dính chất độc khi đập kiến,
chà xát và sờ vào mắt có thể làm bỏng mắt. Nếu tổn thương ở gần mắt có thể sưng
húp cả hai mắt, 2 - 3 ngày mới đỡ, ở bẹn có thể nổi hạch bẹn sưng đau khó đi
lại. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm da sẽ tiến triển sang
dạng loét. Các vết loét có nhiều hình dạng khác nhau tùy theo động tác khi ta
đập, giết và chà xát kiến trên da. Cũng có ít trường hợp chỉ nổi vết đỏ, lấm
tấm mụn nước nhỏ hơi ngứa, lặn sau 3 - 5 ngày, không thành phỏng.
Xử
lý vết đốt để tránh da bị tổn thương nặng
Khi tiếp xúc với kiến ba khoang nói riêng hay côn
trùng đốt nói chung, cần nhanh chóng tiến hành xử lý vết đốt để tránh da bị tổn
thương nặng. Ngay sau khi tiếp xúc, cần: Loại bỏ côn trùng, không dùng tay trần
để bắt, giết, miết. Rửa vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dùng
thuốc sát trùng nhẹ. Nếu có dấu hiệu nổi vết đỏ, tốt nhất dùng nước muối sinh
lý rửa ngày 3 - 4 lần để trung hòa chất tiết của côn trùng. Khi thương tổn đã
phỏng rộp, tùy vào mức độ tổn thương mà bác sĩ chỉ định thuốc phù hợp. Trường
hợp nhẹ chỉ cần sát trùng, bệnh tự giới hạn. Nếu tình trạng trung bình và nặng
thì phải bôi thuốc dịu da, corticosteroid bôi, uống kháng histamin, uống kháng
sinh khi có dấu hiệu bội nhiễm.
Lưu ý: Không chà xát, gãi vùng đã tổn thương và
không tiếp xúc vùng da lành với vùng da bệnh.
Không nên tự điều trị để tránh các biến chứng nặng hơn, sau đó đến bác
sĩ tư vấn để khám và điều trị kịp thời hoặc sau khi đã thực hiện các bước sơ
cứu như trên mà các triệu chứng không giảm mà lan rộng, nhiễm trùng thì cần đến
gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu càng sớm càng tốt để được xử lý kịp thời.
Phòng
chống kiến ba khoang
Để phòng chống kiến ba khoang vào nhà, Cục Y tế dự
phòng khuyến cáo, nếu có sự hiện diện của kiến ba khoang trong khu vực, nên thay
đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng vì kiến ba khoang rất thích ánh
sáng đèn huỳnh quang. Ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách: Sử dụng lưới
các cửa sổ và cửa ra vào, đóng cửa thường xuyên sau khi ra vào. Nên ngủ trong
màn. Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà vì đây là
nơi trú ẩn tốt cho loài này.
Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài nhà, nhất là ở những vùng gần đồng
ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình đang xây dựng. Khi làm việc
trên đồng ruộng, nhất là vào mùa thu hoạch, mùa mưa bão, cần chú ý sử dụng các
phương tiện bảo hộ lao động như: mặc quần áo dài tay, đội mũ, nón, khẩu trang,
đi ủng để tránh tiếp xúc với côn trùng
TT Y tế Quận 2